Spis Treści
Niektóre rodzaje bólu są łatwe do zrozumienia, ponieważ występują na skutek oczywistego urazu, takiego jak skaleczenie lub złamanie kości. Inne są mniej oczywiste. Bólu związanego z zapaleniem wyrostka robaczkowego nie widać, ale każdy, kto go doświadczył, powie Ci, że jest on prawdziwy!
Różnica między ostrym a przewlekłym (chronicznym) bólem
Ból można podzielić na 2 główne typy: ostry i przewlekły.
Różnica zazwyczaj opiera się na czasie trwania bólu. Ból utrzymujący się dłużej niż 6 miesięcy jest zwykle uważany za ból przewlekły.
Ostry ból
Ból ostry to przejściowe ostrzezenie , które informuje nas, że coś jest nie tak z naszym organizmem, np. uraz, infekcja lub choroba. Przykładem może być zwichnięta kostka, ból zęba, złamana noga
W takim wypadku ostry ból jest użytecznym ostrzeżeniem, że coś jest nie tak. Większość reakcji bólowych ustępuje samoistnie lub po zastosowaniu prostego leczenia, np. gdy boleśnie ukąsił nas owad lub boli nas gardło. Ból może też być oznaką czegoś poważniejszego, na przykład złamania nogi. Taka reakcja bólowa jest „pomocna ”, ponieważ uniemożliwia chodzenie na niej i prawdopodobnie zmotywuje nas do zwrócenia się o pomoc lekarską. Odpoczynek nogi daje szansę na zagojenie się złamania i zmniejsza ryzyko dalszych uszkodzeń.
Jak widać ostry ból może być postrzegany jako ochronny i może pomóc zapobiec dalszym urazom lub krzywdzie.
Diagnoza i leczenie
Być może wiesz co Ci dolega, lub możesz udać się po poradę do lekarza. Często badanie, prześwietlenie, skan lub inne badania medyczne wskażą, na czym polega problem i jak go leczyć. W przypadku ostrego bólu zwykle stosuje się leczenie, które pomaga wyleczyć przyczynę bólu lub on sam ustąpi bez żadnego leczenia.
Doświadczenie ostrego bólu jest ograniczone czasowo
Ból zwykle zaczyna ustępować, gdy zraniony obszar zaczyna się goić lub gdy infekcja czy choroba ustępuje. Możesz usłyszeć, że ból zmniejszy się w ciągu kilku dni/tygodni i będziesz w stanie całkowicie wyzdrowieć.
Jak to widzą inni
Na ogół ludzie są wyrozumiali i mogą oferować pomoc i współczucie. Może istnieć wyraźny powód bólu i może być coś widocznego dla innych, np. Gips na złamanej nodze lub blizna po operacji.
Powrót do normalności
Gdy przyczyna problemu zostanie wyleczona, a ból ustąpi, będziesz w stanie „powrócić do normalności” – będziesz w stanie kontynuować swoje życie tak, jak przed pojawieniem się reakcjo bólowej.
Ból przewlekły (ból chroniczny)
Z kolei ból przewlekły występuje wtedy, gdy utrzymuje się dłużej niż oczekiwano i wydaje się nie służyć żadnemu użytecznemu celowi. Nie jest już ostrzeżeniem, ponieważ odpoczynek lub szukanie pomocy nie zapobiegnie dalszym uszkodzeniom ciała ani nie wyleczy przyczyny bólu. Przewlekły ból jest bardzo uciążliwy – z braku lepszego słowa! Ma ogromny wpływ na życie i funkcjonowanie wielu osób.
Diagnoza
Badania mogą znaleźć przyczynę trwającego bólu a lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne w celu zmniejszenia bólu. Niestety, nawet jeśli przyczyna zostanie znaleziona, nie zawsze można coś z tym zrobić.
Jeśli badania nic nie wykażą, pacjent może zostać poinformowany, że nic „nie wykazały” lub „nic nie znaleziono”. Oznacza to, że nie znaleziono niczego, co mogłoby wyjaśnić wystąpienie reakcji bólowej , a nie, jak niektórzy myślą, że oznacza to brak bólu. Chociaż może to być frustrujące, jeśli badania nie przyniosą diagnozy, powiedzą one lekarzowi, że nie masz żadnych poważnych problemów. Może to być przydatna informacja, ponieważ oznacza, że będąc aktywnym nie wyrządzisz sobie dalszych szkód. Brak diagnozy może sprawić, że poczujesz się niepewnie co do tego, z czym masz do czynienia i może to być trudne do wyjaśnienia innym.
Chociaż technologia medyczna stale się poprawia, niektóre rodzaje bólu są bardzo skomplikowane. Może obejmować tak wiele czynników, że nigdy nie będziemy w stanie znaleźć dokładnej przyczyny za pomocą maszyn lub sprawić, że pojawi się ona w jakichkolwiek testach. Jednak nieznajomość przyczyny bólu nie oznacza, że nie jest to bardzo realny problem.
Podsumowując:
- Ból chroniczny może być objawem choroby przewlekłej lub występować przy braku choroby podstawowej.
- Może utrzymywać się długo po wyleczeniu pierwotnego urazu
- Nie pełni już użytecznej funkcji
Leczenie bólu przewlekłego (łagodzenie)
Niestety leczenie bólu przewlekłego ma na celu jedynie jego łagodzenie a nie jego wyleczenie. Nawet przy wszystkich postępach poczynionych w medycynie nadal istnieją ograniczenia co do tego, ile można zrobić, aby złagodzić ból. Pozostaje nadzieja iż w przyszłości zostaną opracowane nowe terapie, ale w międzyczasie ważne jest, aby radzić sobie z uporczywym bólem i nie odkładać wszystkiego na później w oczekiwaniu na lekarstwo.
Doświadczanie przewlekłego bólu jest ciągłe
Ból trwa nieustannie, a niektóre dni mogą być gorsze od innych. W dobre dni możesz całkiem sparwnie funkcjonować I być w stanie radzić sobie z bólem dość dobrze i wykonywać wiele czynności, ale w złe dni możesz czuć,sie przytłoczony I nie byc w stanie poiradizc sobie z najprosztszymi czynnościami
Jak inni reagują na twój ból przewlekły
Na ogół ludzie myślą o bólu jako o ostrym rodzaju bólu i mogą nie być świadomi problemów związanych z bólem przewlekłym. Innym może być trudno zrozumieć lub uwierzyć, że można odczuwać ból dzień po dniu. Możesz nie wyglądać źle lub nie mieć żadnych widocznych oznak problemu, przecież nad głową nie masz tabliczki z napisem „Boli mnie”! Możesz także przybierać odważną minę i próbować ukryć fakt, że cierpisz, a innym ludziom może być trudno uwierzyć, że odczuwasz ból.
Innym aspektem przewlekłego bólu, który innym może być trudny do zrozumienia, jest fakt, że poziom bólu może zmieniać się z dnia na dzień, więc może być trudno zrozumieć, że jednego dnia możesz być aktywny, a następnego nie.
Wpływ bólu przewlekłego na życie
Niestety, ból przewlekły to coś więcej niż tylko reakcja bólowa. Jest on wystarczająco nieprzyjemny sam w sobie, ale gdy utrzymuje się przez długi czas, może wpływać na każdą część życia oraz to w jaki sposób sobie z nim radzisz. Być może będziesz musiał nie tylko żyć z pewnym stopniem bólu, ale także ze skutkami, jakie może on mieć na inne aspekty Twojego życia, które mogą obejmować:
- zdolność do pracy
- Poziom aktywności – w tym aktywności rekreacyjnej, społecznej i codziennej
- Satysfakcja i radość z wykonywanych czynności
- Kontakt z innymi
- Relacje z rodziną i przyjaciółmi
- Pewność siebie
- Problemy ze snem
- Słaba koncentracja
- Nastrój – np. nieszczęście, smutek, frustracja/drażliwość, zmartwienie/lęk, złość, poczucie winy z powodu wpływu na innych, obniżony nastrój/depresja
- „Nie jestem już tym, kim kiedyś byłem
- zaabsorbowanie bólem
- Niepewność co do przyczyny bólu i przyszłości
Wszystko to może stać się przytłaczające i spowodować błędne koło narastającego bólu i cierpienia. Życie z przewlekłym bólem to nie tylko życie z bólem, ale także radzenie sobie ze wszystkimi innymi konsekwencjami. Ludzie mogą i uczą się radzić sobie z bólem i zmniejszać związane z nim trudności.
Jak odczuwamy ból? Dlaczego ból nie ustępuje?
Ból może pochodzić z dowolnej części ciała: skóry, mięśni, więzadeł, stawów, kości (ból nocyceptywny), uszkodzonej tkanki (ból zapalny), nerwów (ból neuropatyczny), narządów wewnętrznych (ból trzewny) lub kombinacji tych rodzajów bólu (ból mieszany).
Sygnały bólowe zwykle przemieszczają się z bolesnej części ciała wzdłuż tysięcy wyspecjalizowanych włókien nerwowych, przez rdzeń kręgowy, do mózgu. Jednak w niektórych przypadkach (na przykład ból po udarze) uszkodzenie mózgu lub samego rdzenia kręgowego może zapoczątkować odczuwanie bólu.
Sygnały bólowe są początkowo przetwarzane w rdzeniu kręgowym, a następnie w mózgu, gdzie istnieją połączenia z ośrodkami związanymi z lękiem, emocjami, snem, apetytem i pamięcią.
Tworzy to bardzo osobiste doświadczenie bólu dla każdej osoby.
Mózg wysyła sygnały z powrotem do rdzenia kręgowego, co z kolei może zmniejszyć lub zwiększyć ból. Komórki na zakończeniach nerwowych, w rdzeniu kręgowym i w mózgu mogą stać się nadmiernie uwrażliwione w wyniku ciągłego odczuwania bólu. Nazywa się to „uzwojeniem” i jest jednym z powodów, dla których uporczywy ból nie ustępuje łatwo, nawet jeśli przyczyna bólu zostanie odkryta i leczona.
Mówiąc prościej, system ostrzegawczy organizmu staje się bardziej wrażliwy, powodując zwiększone odczuwanie bólu, nawet jeśli nie ma już żadnych ciągłych uszkodzeń ciała.
Ból nigdy nie jest „tylko w umyśle” lub „tylko w ciele”. Jest to skomplikowana mieszanka sygnałów z ciała i tego, jak mózg je interpretuje.
Ból jest złożony i nie do końca zrozumiały. Co to może oznaczać dla Ciebie?
Uporczywy ból jest skomplikowany i niełatwo go „naprawić”. Musisz współpracować z lekarzem oraz być cierpliwym i chętnym do wypróbowania różnych rozwiązań, aby wypracować to, co jest dla Ciebie najlepsze.
Niestety, możesz nadal cierpieć z powodu pewnego poziomu bólu, ponieważ może nie być całkowitego wyleczenia. Nie musi to jednak oznaczać, że ból będzie się nasilał, ani że nadal będą występować uszkodzenia.
Zrozumienie bólu, na ile to możliwe, jest ważne.
Powinieneś poprosić pracowników służby zdrowia, którzy Ci pomagają, o wyjaśnienie – w miarę ich zrozumienia – rzeczy, które Cię niepokoją. (Lekarz pierwszego kontaktu, konsultant szpitalny, fizjoterapeuta).
Aby znaleźć najlepsze dla siebie metody leczenia, często konieczne jest wypróbowanie różnych opcji i sprawdzenie, czy pomagają. Nie dzieje się tak dlatego, że pracownicy służby zdrowia nie wiedzą, co robią, ale dlatego, że ból jest skomplikowany, a każdy ból i każda osoba jest inna.
Co może pomóc?
W radzeniu sobie z chronicznym bólem pomocna może być metafora skrzynki z narzędziami. Wewnątrz tej skrzynki znajdują się strategie, które mogą przynieść ulgę lub pomóc w radzeniu sobie z bólem. Im więcej narzędzi posiadasz, tym bardziej prawdopodobne jest, że znajdziesz narzędzie, które pomoże Ci wykonać zadanie w danym momencie.
Ból jest kwestią bardzo indywidualną, a to, co działa na Ciebie, może nie działać na wszystkich. Dopóki czegoś nie wypróbujesz, nie możesz wiedzieć, czy zadziała w Twoim przypadku.
W mojej pracy z klientem pomagam zaopatrzyć się we własne narzędzia. Omawiamy strategie radzenia sobie z codziennymi obowiązkami, i to jak radzić sobie z niepomocnymi myślami i emocjami. Omawiamy też jak rozmawiać z innymi o naszej sytuacji, a także jak radzić sobie kiedy następuje nawrót reakcji bólowych.
Autor: Katarzyna Olenkiewicz-Martyniszyn
Uwagi: Od 2023 roku obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia 1w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych.
